logo


welkom

kerk en omgeving

jannum in de kunst

evenementen

oude tijden

over ons





kerk en omgeving




Bouwgeschiedenis

De bouwgeschiedenis van Jannum's kerk gaat tenminste terug tot in de 13de eeuw. Er wordt vaak gezegd dat Jannum een uithof was van het Cisterciënzer klooster Klaarkamp (of Claercamp), maar hiervoor zijn geen kadastrale bewijzen. Het is volgens experts wel aannemelijk dat bij de bouw van de kerk gebruik gemaakt is van de kennis van  monniken uit dit klooster. Klaarkamp werd gesticht rond 1165 en was gelegen aan de Ee op hemelsbreed zo'n twee kilometer afstand van Jannum.


kerk zijkant
De kerk gezien vanuit het zuiden

Romanogotiek

De kerk van Jannum werd in fasen gebouwd in een tijd waarin de romaanse kunst geleidelijk onder gotische invloed kwam, de romanogotiek. Je kunt dit zien aan het naast elkaar voorkomen van de romaanse rondboog en de gotische spitsboog, de toepassing van decoratief metselwerk in de buitengevels en de koepelgewelven die er ooit waren en waarvan nu de aanzetten nog vaag zichtbaar zijn.

Reformatie

Toen de Staten van Friesland in 1580 overgingen tot het protestantse geloof, werden de kerken geleidelijk naar de nieuwe eredienst ingericht. Alles wat aan het katholieke verleden herinnerde, moest eraan geloven. Opgravingen die tijdens de restauratie van 1943-1947 in en rond de kerk werden gedaan, getuigen hier nog van. De altaarsteen met wijdingskruisjes die onder de vloer gevonden werd, was eeuwenlang bijna letterlijk met voeten getreden.


altaarsteen
De teruggevonden altaarsteen van Jannums kerk. De kruisjes staan voor de wonden van Jezus.


Restauratie

Wij danken het overleven van Jannum's kerk mede aan een bezoek van het Fries Genootschap van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde. Het gezelschap dat zich glibberend een weg zocht op de terp, werd getroffen door de erbarmelijke toestand waarin 'dit fraaie voorbeeld van middeleeuwse bouwkunst' vervallen was. Hun zorg leidde uiteindelijk tot een restauratie, die van 1943 tot 1948 zou duren. Sinds deze restauratie, onder leiding van de beroemde arschitect Jo Vegter en archeoloog P. Glazema, is het kerkje als museum ingericht.


kerk klokkestoel   kerk geraamte
De kerk van Jannum voor en tijdens de restauratie van 1943-1948

Boekje

In 2005 is de kerk van Jannum voor het laatst gerestaureerd, waarbij onder andere het metselwerk en het dak gedeeltelijk vernieuwd is. Wilt u meer weten over het gebouw, de vroegere gebruikers en de collectie? Bestel dan het boekje voor € 7,50 inclusief verzendkosten door te mailen naar Yvonne. Of nog beter: kom langs!


muur   boekje






Over de omgeving


De omgeving van Jannum is typisch voor de kleistreek aan de noordwestkant van de Ee in Noardeast-Fryslân (ja, zo schrijf je dat): een historisch cultuurlandschap met een open en wijds karakter waarin je door het reliëf van terpen en dieper gelegen sloten toch veel geborgenheid ervaart.



uitzicht naar noorden
Zicht vanaf de terp naar het noorden


Het terpdorp zelf is enkele eeuwen voor het begin van onze jaartelling ontstaan. Het hoorde lange tijd bij Ferwerderadeel tot deze gemeente in 2019 met Dongeradeel, Kollumerland en Nieuwkruisland in de nieuwe gemeente Noardeast-Fryslân is opgegaan.
Samen met Ginnum, Reitsum en Lichtaard is Jannum ook een van de zogenoemde Flieterpen, vluchtterpen, zo geheten omdat mensen in de natte tijden van vroeger bescherming zochten op de van afval opgeworpen heuvels. Vanaf het einde van de 19de eeuw zijn veel terpen voor het grootste deel afgegraven vanwege de vruchtbare grond. Wat resteert mag een oudheidkundige schatkamer worden genoemd. Je hoeft maar een schop in de grond te steken of het verleden duikt op. 


Bezienswaardigheden


Hegebeintum

De hoogste terp (wel 9 meter!) is die van Hegebeintum. Aan de voet van de terp is een bezoekerscentrum, dat uitgebreide informatie geeft over de streek en tevens onderdak biedt aan een klein archeologisch steunpunt. Het oude gebouw werd in coronatijd vernieuwd, u kunt er vanaf zomer 2021 weer terecht, ook voor een koffie en een rondleiding door de eveneens zeer oude kerk op de terp van Hegebeintum, waar nu en dan concerten worden georganiseerd.

Holwerd en Ameland

Holwerd, aan de waddenkust met zijn unieke fauna en vegetatie, is een charmant oud plaatsje, niet ver van de pier waar de boot naar Ameland vertrekt, het rustige eiland met honderden meters brede stranden dat u beslist gezien moet hebben. Uit Jannum vandaan fietst u over Lichtaard in een half uur naar de pier.

Hantum

Even verder, ten zuiden van Ternaard, treft u midden in het weiland verscholen tussen de bomen en tamelijk a-typisch voor de streek... een stoepa. Het spirituele bouwwerk bij het boedhistisch centrum dat hier in 1991 werd gesticht door de Tibetaanse lama Gawang Rinpoche, die eind jaren '70 naar Nederland kwam en in 2014 overleed. In het centrum worden bijeenkomsten en retraites gehouden. Iedereen is welkom voor een rondleiding of gewoon om even te kijken.

Wierum en Paesens-Moddergat

Vervolg de weg langs de dijk en u komt bij Wierum, met zijn fotogenieke kerkje en het iconische beeld van de pierensteekster.
pierensteeksterIn Paesens-Moddergat, een stukje verder nog langs de kust, kreeg de vrouwelijke bevolking het extra zwaar te verduren na 1883, toen 83 vissers het leven verloren in een briesende zee. Dat dit drama nog altijd leeft in het dorp, merkt u in museum 't Fiskerhúske in Moddergat.

Lauwersoog en Lauwersmeer

Nog oostelijker ligt Lauwersoog, een moderne haven waar niet alleen het veer naar Schiermonnikoog vertrekt maar ook dagelijks de viskotters uitvaren en weer aanmeren. Lauwersoog heeft een eigen visafslag en enkele restaurants met verse vis, maar ga je voor de romantiek, rijd dan nog een stuk door naar Zoutkamp.
Ten zuiden van Lauwersoog temidden van een uitgestrekt natuurgebied ligt het Lauwersmeer. Het gebied profileert zich als toeristische bestemming bij uitstek met een groot aantal aantrekkelijke activiteiten op en rond het water.

Zeevissen

Wil je het ruiger, dan kun je ook verder de zee op om te vissen op bijvoorbeeld makreel of kabeljauw. Kijk op Sportvisserij Dageraad of MS Tender

Dokkum

Dokkum is de belangrijkste plaats van Noardeast-Fryslân, een levendig oud vestingsstadje waar de Ee dwars doorheen stroomt en verandert in het Grootdiep. De jaarlijkse Admiraliteitsdagen herinneren aan de belangrijke rol die Dokkum had bij het beschermen van de noordelijke kusten. Op twee van de bolwerken in de nog altijd intacte stadswallen staan molens. Het Museum Dokkum biedt een blik in het verleden van de stad en enkele beroemde passanten, zoals Bonifatius die in 754 in de nabije omgeving werd vermoord.


bonfatiuskapel

De schitterende Bonifatiuskapel met zijn open binnenplaats en bijzondere beeldentuin geeft behalve aan katholieke diensten regelmatig het podium aan concerten en andere culturele evenementen.

Sijbrandahuis en Klooster Klaarkamp

Iets zuidwestelijker langs de Ee tussen Dokkum en Birdaard, ligt verstopt tussen de bomen de oude kloosterkapel van Sijbrandahuis, dat in het seizoen op twee zondagen per maand artiesten en combo's verwelkomt waaronder frequente gast Piter Wilkens. Kijk hier voor de agenda.

Bekender is Sijbrandahuis vanwege het grote Cisterciënzer klooster (behorend bij Rinsumageest) dat even verderop rond 1163 gebouwd was in wat er nu weer als weiland uitziet: het klooster Klaarkamp (of Claercamp).klooster
De monniken van Klaarkamp maakten onder andere kloostermoppen van de klei die zij bij het klooster wonnen en waaraan het gebied nu zijn drassigheid dankt. Ze bebouwden het land in de omgeving en staken turf. Er wordt gezegd dat de kerk van Jannum ontstond als een uithof van Klaarkamp, maar hiervoor bestaan geen  kadastrale bewijzen. Wel is aannemelijk dat zij adviseerden en hielpen bij de bouw van Jannum's kerk. Vanwege hun grijze kleding werden de monniken schiere monniken genoemd.
Aan de Klaarkampsterwei tussen Sijbrandahuis en Birdaard was tot november 2021 het Museum Klooster Claercamp gevestigd, dat in films, opgravingen en een prachtige projectie de rijke historie van het klooster en de streek tot leven bracht. De collectie is per 2022 overgebracht naar Museum Dokkum.

Birdaard

Birdaard, tot slot, is het charmante dorp aan de Ee waar in de zomer van 2018 na 163 kilometer een eind kwam aan de heroïsche elfsteden-zwemtocht van Maarten van der Weijden. De sportman haalde met zijn prestatie vijf miljoen euro op voor onderzoek naar kanker. Hij werd uit het water gevist in de passantenhaven even voorbij de beroemde molen De Zwaluw, de enige nog in bedrijf zijnde molen die zagen, pellen en malen combineert. Maarten voltooide in 2019 alsnog zijn tocht. In de molen bent u welkom voor een rondleiding, of om meel of hout te kopen.
Vlakbij de molen in een straatje achteraf bevindt zich verder het ludieke Ruurd Wiersma Hûs, waar de vroegere bewoner, die zondagschilder was, zijn hele hebben en houden beschilderd heeft toen dat na een kachelexplosie beroet was geraakt.

Meer activiteiten in Friesland 




 

welkom
kerk en omgeving
jannum in de kunst
evenementen
oude tijden
over ons



   
Kerkmuseum Jannum
Tsjerkestrjitte 4, 9107 GH Jannum
Contact: Aldert de Boer, 06-80110455
mail