Bouwgeschiedenis
De bouwgeschiedenis van Jannum's kerk gaat tenminste terug tot in de
13de eeuw. Er wordt vaak gezegd dat Jannum een uithof was van het
Cisterciënzer klooster
Klaarkamp (of Claercamp), maar hiervoor zijn geen kadastrale bewijzen.
Het is volgens experts wel aannemelijk dat bij de bouw van de
kerk gebruik gemaakt is van de kennis
van monniken uit dit klooster. Klaarkamp werd
gesticht rond
1165 en was gelegen
aan de Ee op hemelsbreed zo'n twee kilometer afstand van Jannum.
De
kerk gezien
vanuit het zuiden
Romanogotiek
De kerk van Jannum werd in fasen gebouwd in een tijd
waarin de romaanse kunst geleidelijk onder gotische invloed
kwam,
de
romanogotiek. Je kunt dit zien aan het naast elkaar voorkomen van de
romaanse rondboog en de gotische spitsboog, de toepassing van
decoratief metselwerk in de buitengevels en de koepelgewelven
die
er ooit waren en waarvan nu de aanzetten nog vaag zichtbaar zijn.
Reformatie
Toen de Staten van Friesland in 1580 overgingen tot het
protestantse geloof, werden de kerken geleidelijk naar de nieuwe
eredienst ingericht. Alles wat aan het katholieke verleden herinnerde,
moest eraan geloven. Opgravingen die tijdens de restauratie van
1943-1947 in en rond de kerk werden gedaan, getuigen hier nog van. De
altaarsteen met wijdingskruisjes die onder de vloer gevonden werd, was
eeuwenlang bijna letterlijk met voeten getreden.
De
teruggevonden altaarsteen van
Jannums kerk. De kruisjes staan voor de wonden van Jezus.
Restauratie
Wij danken het overleven van Jannum's kerk mede aan een bezoek van het
Fries Genootschap van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde. Het gezelschap
dat zich glibberend een weg zocht op de terp, werd getroffen door de
erbarmelijke toestand waarin 'dit fraaie voorbeeld van middeleeuwse
bouwkunst' vervallen was. Hun zorg leidde uiteindelijk tot een
restauratie, die van 1943 tot 1948 zou duren. Sinds deze
restauratie, onder
leiding van de beroemde arschitect Jo Vegter en archeoloog P. Glazema,
is het kerkje als museum ingericht.
De
kerk van Jannum voor en
tijdens de restauratie van 1943-1948
Boekje
In 2005 is de kerk van Jannum voor het laatst gerestaureerd, waarbij
onder andere het metselwerk en het dak gedeeltelijk vernieuwd is. Wilt
u
meer weten over het gebouw, de vroegere gebruikers en de collectie?
Bestel dan het
boekje voor € 7,50 inclusief verzendkosten
door te
mailen naar
Yvonne.
Of nog beter: kom langs!
Over de omgeving
De omgeving van Jannum is typisch voor de kleistreek aan de
noordwestkant van de Ee in Noardeast-Fryslân (ja, zo schrijf
je dat): een historisch cultuurlandschap met een open en wijds
karakter waarin je door het
reliëf van terpen en dieper gelegen sloten toch veel
geborgenheid
ervaart.
Zicht
vanaf de terp naar het noorden
Het terpdorp zelf is enkele eeuwen voor het begin van onze
jaartelling ontstaan. Het hoorde lange tijd bij Ferwerderadeel
tot deze gemeente
in 2019 met Dongeradeel, Kollumerland en
Nieuwkruisland in de nieuwe gemeente Noardeast-Fryslân is
opgegaan.
Samen met Ginnum, Reitsum en Lichtaard is
Jannum ook een van de zogenoemde Flieterpen, vluchtterpen, zo
geheten omdat
mensen in de natte tijden van vroeger bescherming zochten op
de van afval
opgeworpen heuvels. Vanaf het einde van de 19de eeuw zijn veel terpen
voor het grootste
deel afgegraven vanwege de vruchtbare grond. Wat resteert mag een
oudheidkundige schatkamer worden genoemd. Je hoeft maar een schop in
de grond te steken of het verleden duikt op.
Bezienswaardigheden
Hegebeintum
De hoogste terp (wel 9
meter!) is die van Hegebeintum.
Aan de voet van de terp is een
bezoekerscentrum,
dat uitgebreide informatie geeft over de streek en tevens onderdak
biedt aan een klein
archeologisch steunpunt. Het oude gebouw werd in coronatijd
vernieuwd, u kunt er vanaf zomer 2021 weer terecht, ook voor een
koffie en een rondleiding door de eveneens zeer oude
kerk op
de terp van Hegebeintum, waar nu en dan concerten worden
georganiseerd.
Holwerd en Ameland
Holwerd, aan de waddenkust met zijn
unieke fauna en vegetatie, is een
charmant oud plaatsje, niet ver van de pier waar de
boot
naar Ameland vertrekt, het rustige eiland met
honderden
meters brede stranden dat u beslist gezien moet hebben. Uit Jannum
vandaan fietst u over Lichtaard in een half uur naar de pier.
Hantum
Even verder, ten zuiden van Ternaard, treft u midden in het
weiland verscholen tussen de bomen en tamelijk a-typisch voor de
streek... een stoepa. Het spirituele bouwwerk bij het
boedhistisch
centrum dat hier in 1991 werd gesticht door de Tibetaanse lama
Gawang
Rinpoche, die eind jaren '70 naar Nederland kwam en in 2014
overleed. In het centrum worden bijeenkomsten en retraites
gehouden. Iedereen is welkom voor een rondleiding of gewoon om even te
kijken.
Wierum en
Paesens-Moddergat
Vervolg
de weg langs de dijk en u komt bij Wierum, met zijn
fotogenieke
kerkje en het iconische beeld van de pierensteekster.
In
Paesens-Moddergat, een stukje verder nog langs de kust, kreeg de
vrouwelijke bevolking het extra zwaar te verduren na 1883,
toen 83 vissers
het leven verloren in een briesende zee. Dat dit drama nog altijd leeft
in het dorp, merkt u in museum
't
Fiskerhúske in Moddergat.
Lauwersoog en Lauwersmeer
Nog oostelijker ligt Lauwersoog, een moderne
haven waar niet alleen het
veer naar
Schiermonnikoog vertrekt
maar ook dagelijks de viskotters uitvaren en weer
aanmeren. Lauwersoog heeft een eigen visafslag en enkele
restaurants met verse vis, maar ga je voor de romantiek, rijd dan nog
een stuk door naar Zoutkamp.
Ten zuiden van Lauwersoog temidden van een uitgestrekt natuurgebied
ligt het Lauwersmeer. Het gebied profileert zich als toeristische
bestemming bij uitstek met een groot aantal aantrekkelijke
activiteiten op en rond
het water.
Zeevissen
Wil je het ruiger, dan kun je ook verder de zee op
om te vissen op bijvoorbeeld makreel of kabeljauw. Kijk op
Sportvisserij Dageraad
of
MS
Tender.
Dokkum
Dokkum is de belangrijkste plaats van Noardeast-Fryslân,
een levendig oud vestingsstadje waar de Ee dwars doorheen
stroomt
en
verandert in het Grootdiep. De jaarlijkse
Admiraliteitsdagen
herinneren aan de belangrijke rol die Dokkum had bij het beschermen van
de noordelijke kusten. Op twee van de bolwerken in de nog altijd
intacte stadswallen staan molens. Het
Museum Dokkum
biedt een blik in het verleden van de stad en enkele beroemde
passanten, zoals Bonifatius die in 754 in de nabije omgeving
werd
vermoord.
De
schitterende
Bonifatiuskapel
met zijn open binnenplaats en bijzondere beeldentuin geeft
behalve aan katholieke diensten regelmatig het podium aan concerten en
andere culturele evenementen.
Sijbrandahuis en Klooster
Klaarkamp
Iets zuidwestelijker langs de Ee tussen Dokkum en Birdaard, ligt
verstopt tussen
de bomen de oude kloosterkapel van Sijbrandahuis, dat in het
seizoen op twee zondagen per maand artiesten en combo's
verwelkomt waaronder frequente gast
Piter Wilkens. Kijk hier voor de
agenda.
Bekender is Sijbrandahuis vanwege het grote
Cisterciënzer
klooster (behorend bij Rinsumageest) dat even verderop rond 1163
gebouwd was in wat er nu weer als weiland uitziet: het
klooster Klaarkamp (of Claercamp).
De monniken van Klaarkamp maakten onder andere kloostermoppen
van de klei die zij bij het klooster wonnen en waaraan het gebied nu
zijn drassigheid dankt. Ze bebouwden het land in de omgeving
en staken turf. Er wordt gezegd dat de kerk van Jannum ontstond als een
uithof van Klaarkamp, maar hiervoor bestaan geen kadastrale
bewijzen. Wel is
aannemelijk dat zij adviseerden en hielpen bij de bouw van Jannum's
kerk. Vanwege hun grijze kleding werden de monniken schiere monniken
genoemd.
Aan de Klaarkampsterwei tussen Sijbrandahuis en Birdaard was tot
november 2021
het Museum
Klooster
Claercamp gevestigd, dat in films, opgravingen
en een
prachtige projectie de rijke historie van het klooster en de
streek tot leven bracht. De collectie is per 2022 overgebracht naar
Museum
Dokkum.
Birdaard
Birdaard, tot
slot, is het charmante dorp aan de Ee waar in de
zomer van 2018 na 163
kilometer een eind kwam aan de heroïsche
elfsteden-zwemtocht
van Maarten van der Weijden. De sportman haalde met zijn prestatie vijf
miljoen euro op voor onderzoek naar kanker. Hij werd uit het water
gevist in de passantenhaven even voorbij de beroemde molen
De Zwaluw, de
enige nog in bedrijf zijnde molen die zagen, pellen en malen
combineert. Maarten voltooide in 2019 alsnog zijn tocht. In de molen
bent u welkom voor een rondleiding, of om meel of hout te
kopen.
Vlakbij de molen in een straatje achteraf bevindt zich verder het
ludieke
Ruurd Wiersma
Hûs, waar de vroegere bewoner,
die zondagschilder was, zijn hele hebben en houden beschilderd
heeft toen dat na een
kachelexplosie beroet was geraakt.
Meer
activiteiten
in
Friesland
